วัดพระบรมธาตุไชยาราชวรวิหาร  พระอารามหลวงชั้นเอก ชนิดราชวรวิหาร สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย 

ตั้งอยู่เลขที่ 50 ถนนรักษ์นรกิจ หมู่ 3 ตำบลเวียง อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี แผนที่
 

ภายในวัดมีปูชนียสถานสำคัญคู่บ้านคู่เมือง เป็นหนึ่งในสามของโบราณสถานอันศักดิ์สิทธิ์ที่เคารพบูชาของภาคใต้ คือ “พระบรมธาตุไชยา” ที่มีอายุเก่าแก่ประมาณ 1,200 ปี และเป็นพุทธสถานเพียงแห่งเดียวในประเทศไทย ที่ยังคงรักษาความเป็นเอกลักษณ์ของศิลปกรรมสมัยศรีวิชัยไว้ได้อย่างสมบูรณ์แบบ

องค์พระบรมธาตุเจดีย์เป็นโบราณสถานที่สร้างขึ้นตามแบบลักธิมหายาน ตั้งแต่ครั้งอาณาจักรศรีวิชัย ที่หาดูได้ยากยิ่งในปัจจุบัน เพราะถึงแม้ว่าพระบรมธาตุไชยาจะมีการบูรณะครั้งใหญ่ สมัยที่เจ้าคุณชยาภิวัฒน์ เป็นเจ้าอาวาสวัด ในสมัยรัชกาลที่ 5 นั้น ก็ได้รักษารูปแบบของพระเจดีย์ศรีวิชัยไว้อย่างเดิม
 

องค์พระบรมธาตุไชยา ลักษณะเป็นทรงปราสาทเรือนธาตุมีฐานเป็นรูปกากบาท สูง 24 เมตร ฐานสี่เหลี่ยม ฐานบัวลูกแก้วรูปสี่เหลี่ยม ตกแต่งด้วยเสาติดผนัง ขนาดทางด้านทิศตะวันนออกถึงทิศตะวันตก ยาว 13 เมตร ขนาดทางด้านทิศเหนือถึงทิศใต้ ยาว 18 เมตร ภายในประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ รอบองค์พระธาตุมีพระเจดีย์องค์เล็กๆ 4 ทิศ ล้อมรอบด้วยวิหารคต ซึ่งประดิษฐานพระพุทธรูปเก่าแก่ขนาดต่างๆ โดยรอบทั้ง 4 ด้าน 

สิ่งสำคัญภายในวัดพระบรมธาตุไชยาราชวรวิหารนอกเหนือจากพระบรมธาตุไชยา ก็คือ 

ระเบียงคด หรือ วิหารคด เป็นระเบียงล้อมรอบองค์พระบรมธาตุอยู่ในผังรูปสี่เหลี่ยมจตุรัส กว้างด้านละ 38 เมตร สูง 4 เมตร ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปปางต่าง ๆ รวม 180 องค์ ชาวบ้านเรียกว่า พระเวียน

พระพุทธรูปศิลาทรายแดง 3 องค์ หรือพระพุทธรูป 3 พี่น้อง ประดิษฐานอยู่กลางแจ้งบนลานข้างวิหารหลวง เป็นพระพุทธรูปที่สร้างในสมัยอยุธยาโดยฝีมือสกุลช่างไชยาปางมารวิชัย มีเรื่องเล่ากันว่าในสมัยรัชกาลที่ 7 มีการสร้างศาลาครอบไป 3 ครั้งแต่เกิดเหตุอสนีบาต (ฟ้าผ่า) ที่ศาลาองค์พระทั้ง 3 ครั้ง ทำให้ไม่มีใครดำเนินการสร้างครอบองค์พระมาจนถึงปัจจุบัน

พระวิหารหลวง ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกขององค์พระบรมธาตุไชยา ลักษณะวิหารมีช่อฟ้า นาคสะดุ้ง มุงด้วยกระเบื้องดินเผา ที่หน้าบันสลักลายดอกไม้เทศ พื้นประดับด้วยกระจกสีตามลวดลายปิดทองคำเปลว ภายในวิหารมีรอยพระพุทธบาทจำลอง พระพุทธรูปปางมารวิชัยประดิษฐานอยู่หลายองค์

นอกจากนี้ยังมี พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติไชยา อันเป็นที่รวมโบราณวัตถุที่น่าชมเป็นจำนวนมาก 

ข้อมูลบางส่วน จาก
Wikipedia.org
clib.psu.ac.th